ĐÔI NÉT VỀ VĂN HOÁ CANADA

ĐÔI NÉT VỀ VĂN HOÁ CANADA

Trong giao tiếp, việc thiếu các kiến thức về phong tục tập quán có thể khiến một người lịch thiệp  trở nên vụng về, ngớ ngẩn, hay còn tệ hơn thế. Vì vậy, việc tìm hiểu phong tục tập quán cũng như cách ứng xử giao tiếp hằng ngày của một dân tộc nào đó là vô cùng cần thiết và thú vị khi bạn có ý định thăm viếng hay định cư tại đó. Du học Minh Nguyệt thân ái chia sẻ với mọi người bài viết về văn hoá Canada- Đất nước lá phong.

Chia sẻ văn hóa Canada

Canada và Hoa Kỳ là những xã hội đa dạng về dân cư bao gồm nhiều nền văn hoá nhỏ. Ngoài sự giống nhau do ở gần nhau, Canada và Hoa Kỳ cùng chia sẻ di sản văn hóa châu Âu và vì vậy rất nhiều nghi thức xã giao châu Âu cũng được áp dụng tại Canada và Hoa Kỳ.

Nghi thức xã giao bắt nguồn từ những cảm nhận về quan điểm và cảm xúc của người khác và sự chú ý để không gây xúc phạm từ đó tạo ra nét tinh tế  và dễ chịu cho đối phương.

Tuổi tác và vẻ ngoài

Thông thường việc hỏi tuổi của nam và nữ đều là bất lịch sự. Hỏi tuổi một ai đó thường dễ được chấp nhận hơn khi họ ở độ tuổi dưới 30. Hỏi về trọng lượng dễ được chấp nhận hơn khi người được hỏi nhìn rắn rỏi, nhất là khi hỏi để khen. Thông thường hỏi người nam về điều này thì dễ được chấp nhận hơn.

Khen một ai đó về việc giảm cân thì rất được hoan nghênh. Nhưng khen ai đó không khéo léo về việc giảm cân do bệnh tật là một lỗi giao tiếp.

Sự tự tôn trọng

Cũng như nhiều nơi khác trên thế giới, người Canada và Hoa Kỳ tự hào về dân tộc, quốc gia, tôn giáo, ngôn ngữ hay các đặc điểm văn hóa của mình và họ có thể bị xúc phạm nếu có người không công nhận những điều đó.

Giao tiếp bằng mắt

Không nhìn thẳng vào mắt của người đối thoại có thể bị xem là bạn đang tránh né một điều gì đó, đặc biệt là khi bạn nhấn mạnh một điểm nghi ngờ.

Bắt tay

Rất nhiều người (đặc biệt là ở Mỹ) bắt tay rất chặt. Họ không cảm thấy thoải mái hoặc không đánh giá cao những người không siết tay một cách mạnh mẽ.

Giữa những người ở vùng Quebec và các khu vực khác nói tiếng Pháp tại Canada, việc bắt tay trong môi trường bình thường lại có vẻ không thân thiện. Ôm nhẹ nhàng trong khi hôn lên má phù hợp hơn đối với bạn bè thân và gia đình. Phương cách này được áp dụng giữa nam và nữ và giữa hai phụ nữ với nhau. Nhưng lại không phải là cách chào hỏi thông thường giữa hai người nam.

Mũ nón

Một số người xem việc nam giới đội mũ nón trong nhà là bất lịch sự. Mũ nón phải được bỏ ra trong nhà thờ hay khi ngồi vào bàn ăn. Đương nhiên việc này không áp dụng với những người theo một số tôn giáo hay bị bệnh (thí dụ bị rụng tóc).

Tên và kính ngữ

Người ở Canada và Hoa Kỳ thường gọi tên riêng khi gặp một ai đó theo phong cách mà ở những nơi khác bị cho là bất lịch sự. Điều này được xem là một cố gắng thân thiện hoặc chào đón đặc biệt.

Những kính ngữ như “Ngài” (Sir) vẫn còn được dùng trong một số trường hợp. Trong công sở, những người chủ hay quản lý cao cấp thường được gọi bằng những từ như vậy, đặc biệt là khi có khoảng cách thế hệ giữa họ và hầu hết nhân viên trong công ty.

“Madam” hầu như không được dùng trừ trường hợp mỉa mai, ngoại trừ ở Canada. Trong vùng Canada nói tiếng Pháp, Madam và Mrs được dùng hoán đổi cho nhau.

“Ms” được dùng phổ biến dù người phụ nữ đã lập gia đình hay chưa. Mặc dù dùng từ này thường dẫn đến việc bị phê bình gay gắt trước kia (“Mrs chứ không phải Mss”), hiện nay lại được dùng phổ biến (thậm chí bởi những người lớn tuổi) như là một cố gắng tỏ ra lịch sự.

Khi không biết tên người nói chuyện thì kính ngữ “Sir” và “Miss” (cho phụ nữ trẻ) hay “Madam” thường được dùng. “Mr.” dùng một mình (hay Mister) có thể nghe thô lỗ, hay xa lạ tùy trường hợp. Tại một vài nơi ở Hoa Kỳ, những học sinh có thể gọi giáo viên theo họ mà không cần dùng “Mr.” “Ms/Mrs”. Cách này chỉ được sử dụng khi giữa học sinh và giáo viên đã hình thành một tình cảm gắn bó hơn là tình thầy trò.

Vệ sinh

Người Canada và Hoa Kỳ thường bị xúc phạm khi tiêu chuẩn vệ sinh cao của họ không được đáp ứng.
Khi có người hắt hơi, việc nói “God bless you” hay chỉ là “Bless you”, người hắt hơi sẽ nói “xin thứ lỗi”, nhất là trong trường hợp tiếng hắt hơi quá to hay không chuẩn bị sẵn khăn.

Tiền bạc

Một số người ở Canada và Hoa Kỳ có thể thảo luận về sự giàu sang, của cải hay thành tựu theo cách có thể bị xem là khoe khoang trong xã hội khác. Việc hỏi thông tin về lương bổng là không lịch sự và trong một số nơi có thể bị cấm.

Khi trả tiền, cần phải đặt tiền gọn gàng vào tay người nhận, nếu không có thể bị coi là thô lỗ. Trong ngân hàng, nhân viên đặt tiền lên bàn cho khách. Trong quán bar, người ta để tiền lên bàn của người phục vụ quầy.

Quà bằng tiền nên luôn để trong một bao thư. Ngoại trừ trường hợp cho tiền trẻ trong tuổi đi học hay nhỏ hơn, khi cho như vậy có nghĩa là người ta muốn đứa trẻ có tiền tiêu vặt mà bố mẹ chúng không biết tới.

Việc chỉ trỏ

“Bạn không nên chỉ tay” là câu nói thường được những người cẩn trọng nhắc đến, nhưng việc chỉ tay không có nghĩa là xỉa xói người khác và thường được dùng với những từ nhẹ nhàng như “có phải người tiếp theo là anh không?”.

Chúc rượu 

• Cụng ly khi chúc mừng chỉ việc nói “chúc mừng”, “chúc ngon miệng”. Việc chúc rượu mà không cụng ly ngày càng trở nên phổ biến vì việc cụng ly đôi khi bị coi là quá khách sáo.

• Trừ những dịp lễ cưới hay lễ kỷ niệm việc đề nghị được chúc rượu theo cách trang trọng là không phổ biến lắm. Tuy nhiên khi ai đó làm việc này, mọi người cũng đều hưởng ứng cho dù đang ở trong hoàn cảnh nào.

• Nếu một người khác cũng muốn chúc rượu, lần chúc rượu này phải khác lần trước. Thí dụ lần hai chúc mừng thi đậu trong khi lần một chúc mừng công việc mới. Lần chúc này phải đơn giản hơn để không lấn lướt lần đầu. Lần sau nữa phải đơn giản nữa.

• Người Canada và Hoa Kỳ chỉ chúc rượu trang trọng một lần trong suốt buổi tiệc. Thậm chí nhấc ly mới rót lên và nói chúc mừng ở những lần sau cũng không phù hợp với phong tục và có thể bị xem là học đòi.

• Người Mỹ dường như không khe khắt lắm với việc nhìn thẳng vào mắt nhau khi chúc rượu như người châu Âu. Người Âu muốn nhìn thẳng vào mắt nhau khi chúc rượu.

Bố mẹ

• Trong hầu hết các gia đình, trẻ con không gọi bố mẹ bằng họ. Điều này đúng cả khi đứa trẻ đã lớn.

• Trẻ em thường gọi bố mẹ chúng là “momy” hay “daddy”. Khi lớn lên ngày càng nhiều người gọi là “mom” (hay “ma”) hay “dad” (hay “pa” - dùng chủ yếu ở miền Nam Hoa Kỳ).

• Người ở Canada và Hoa Kỳ nếu có mối liên hệ với tiếng Pháp, Tây Ban Nha, hay những ngôn ngữ khác, thường dùng từ không phải tiếng Anh cho các người họ hàng, đặc biệt là cho ông bà của họ.

Nhà hàng

• Trong nhà hàng, chỉ cần ra hiệu nhẹ cho người phục vụ, thí dụ bằng cách gật đầu là họ đã chú ý. Trong nhà hàng đông đúc hay khi người phục vụ không chú ý thì nói “xin thứ lỗi,…”. Bạn có thể dùng ngón tay trỏ với lòng bàn tay hướng về phía người phục vụ, cằm nâng lên hay chỉ cần nhướng mày.

• Trừ trường hợp thức ăn rất tệ, tiền thưởng nên cho người phục vụ trong những nhà hàng mà người phục vụ mang thức ăn đến tận bàn.

Chỗ ngồi

• Trong hầu hết các trường hợp, hành vi được đánh giá cao là nhường ghế cho người khuyết tật, người già và phụ nữ mang thai.

• Việc người nam nhường ghế cho người nữ cũng đã thay đổi. Người nam có thể nhường ghế cho vợ mình hay người quen phái nữ lớn tuổi, bạn của vợ, hay đồng nghiệp nữ. Tuy nhiên, có lúc việc nhường ghế cho một phụ nữ không quen bị xem là nịnh đầm.

Đôi giày

• Tại Canada, việc tháo giày khi vào nhà là phổ biến và cần làm.

• Khi vào nhà người Mỹ, bạn nên hỏi xem có cần tháo giày ra không vì một số nhà có thói quen này. Nếu giày bị bẩn, tốt nhất là hỏi xem bạn phải làm những gì vì giày của bạn có thể làm bẩn nhà.

• Tại Mỹ, trừ trường hợp khách về cùng với chủ nhà và thấy chủ nhà tháo giày hoặc đã đến chơi một lần và biết lệ tháo giày trước khi vào nhà, việc tháo giày có thể lại trở thành bất lịch sự. Tháo giày ra trước khi vào nhà có nghĩa là muốn ở chơi lâu hơn mong muốn của chủ nhà hoặc quá tự nhiên. Việc hỏi xin phép tháo giày phải phù hợp và lịch sự.

• Một trong những yếu tố liên quan đến việc tháo giày là khí hậu nóng, lạnh, hay có tuyết. Một vài gia đình yêu cầu tháo giày vì lý do truyền thống, nhưng nhiều hơn là do tránh để tuyết theo vào nhà.

Các bữa ăn

• Ăn trước khi những người khác vào bàn bị coi là bất lịch sự, cũng tương tự như ăn một mình mà không mời ai. Thường thì người ta đợi chủ tiệc hay khách danh dự nói “hãy nhập tiệc” theo cách nào đó trước khi bắt đầu ăn.

• Để một tay hay chống khuỷu lên bàn ăn là không phù hợp trong môi trường trang trọng.

Thăm viếng

• Khi đi thăm viếng, bạn nên mang theo quà tượng trưng, thí dụ như đồ chơi nhỏ, kẹo cho trẻ con, rượu để cùng uống hay hoa. Thậm chí những người trẻ ít khi tuân thủ các tục lệ này cũng cảm thấy thích thú khi nhận quà.

• Tục lệ này cũng được áp dụng khi được mời hay tự ý đi đến nhà người khác. Cho dù việc không mời mà đến cũng là một lỗi trong giao tiếp nếu gia chủ không thể hiện sự chấp nhận.

• Một chai rượu được xem là một món quà phù hợp và vui vẻ trong các dịp ghé thăm nhà người khác ngoại trừ trường hợp chủ nhà kiêng rượu, tuy nhiên điều này hiếm khi xảy ra.

• Một số người kiêng rượu có những lựa chọn riêng và thường không uống gì khác, trừ trường hợp biết rõ họ uống gì, bạn nên hỏi: “Anh có muốn tôi mang đồ uống gì không” và hỏi thêm “Nhãn hiệu nào?”.

• Mang một món ăn khác đến là không lịch sự khi biết mọi người sẽ vào bàn ăn. Vì điều này bị ngầm hiểu là chủ tiệc sẽ không cung cấp đủ thức ăn cho khách và mình cố ý để không phải ra về với bụng đói. Tuy nhiên, món quà như vậy có thể là một ngạc nhiên thú vị cho một bữa tiệc lớn trừ trường hợp một số món cần tránh vì lý do tôn giáo hay sắc tộc.

Chờ đợi

• Việc xếp hàng là phù hợp trong nhiều tình huống và cắt ngang hay cố vượt qua lượt chờ đợi là không lịch sự.

• Trong vài trường hợp hiếm hoi người Canada có thể dùng từ tiếng Anh “queue” để chỉ việc xếp hàng, tuy nhiên, thông thường người ta dùng tiếng Anh Canada “line - up”.

• Tuy vẫn có những trường hợp hung hăng chen lấn để vượt qua người khác (như trên xe bus), người lịch sự thường để cho những người khác xuống khỏi xe buýt hoặc xe lửa trước khi lên.

• Trong các phòng chờ tại bệnh viện, hiệu làm đầu hay những nơi khác, than phiền với bạn bè hay hỏi tiếp viên “Làm gì mà lâu vậy?” hiếm khi được việc và có thể có phản ứng ngược. Việc hỏi xem phải chờ bao lâu thì có thể chấp nhận được nhưng phải nói một cách lịch sự.

Đám cưới

• Trang phục màu trắng là dành cho cô dâu. Đặc biệt phụ nữ nên tránh mặc đồ trắng hay những màu sắc có thể bị lẫn với màu trắng trong khán phòng ánh sáng mờ. Nếu màu trắng đi với những màu khác, lấy thí dụ như áo trong cùng với khoác ngoài có màu khác thì được. Tránh mặc những bộ áo duyên dáng hơn hay cầu kỳ hơn bộ đồ của cô dâu.

• Màu đen không phù hợp với đám cưới. Màu xanh sậm hay nâu sậm thì được. Nam giới mặc đồ đen nên kèm với những phụ trang khác thí dụ như cà vạt màu sáng…

Những người phục vụ

• Gây sự chú ý cho những người đang bận việc như người bán hàng hay người phục vụ bằng các cử chỉ (vẫy tay gọi đến) hay gọi lớn để yêu cầu trợ giúp là bất lịch sự. Búng tay càng không chấp nhận được.

• Tốt nhất là đi đến chỗ người phục vụ và nói: “Xin phép…”. Vẫy tay cũng có thể được chấp nhận khi người đó đã nhìn thấy bạn và dợm bước đến để hỏi xem bạn cần gì.

• Khác với những gì bạn thấy trên phim ảnh, khi nói chuyện với người phục vụ như bồi bàn, người bán hàng… những từ như “vui lòng”, “cảm ơn” là phù hợp. Thái độ hách dịch, dù ở hoàn cảnh nào cũng là bất lịch sự.

• Giơ tay lên và cong một hay vài ngón tay là cử chỉ tục tĩu.

• Sẽ là một lỗi trong giao tiếp nếu chỉ tay trực tiếp vào người khác, thay vào đó bạn mở rộng bàn tay ngửa lên trên và hướng về phía người đó.

• Nếu sử dụng tăm thì phải dùng tay kia che miệng.

• Trong nhà hàng, tự rót rượu cho mình là một lỗi trong giao tiếp. Hãy để ý tới ly của người khác và rót cho họ. Để tránh uống quá nhiều, chỉ cần bỏ ly gần đầy. Khi rót rượu hãy dùng tay phải, tay trái nhẹ nhàng để gần khuỷu tay kia.

• Khi tặng quà cho ai mà chỉ dùng một tay thì bị xem là thô vụng. Trong hầu hết các trường hợp nhất là khi giao tiếp với người lạ hay người cao cấp hơn, người Canada thường dùng tay phải và có sự hỗ trợ của tay trái.